Galatasaray Lisesi’ni bitirdikten sonra İTÜ İşletme Fakültesi Endüstri Mühendisliği’nden mezun oldum. Ardından Boğaziçi Üniversitesi’nde Endüstri Mühendisliği dalında yüksek lisans yaptım. Özünde, akademisyen olmayı planlayarak yola çıkmıştım. Fakat hayat bazen insanı farklı yönlere sevk edebiliyor. Boğaziçi Üniversitesi’nden sonra Yönetim Bilimleri alanında doktora yapmak üzere Kanada’daki Laval Üniversitesi’ne başvurmuştum. 1986 yazının başlarıydı, başvurum kabul edildi. O nedenle yüksek lisans tezimi en kısa sürede tamamlamam gerekiyordu. Çok sevgili tez hocam Mahmut Karayel’in yönlendirmesiyle, o tarihlerde görece yeni olan “Veri Zarflama Yöntemi”ni (Data Envelopment Analysis) hizmet sektörüne uygulamaya karar vermiştim. Ama esas sorun bunun için veri bulabilmekti. O konuda imdadıma Yapı ve Kredi Bankası’nın yöneticileri yetişti. Böylece banka şubelerine ait gerek operasyonel ve gerekse finansal verileri temin edip ölçümleme sürecine giriştim. LINDO yazılımını kullanarak, oluşan değişik gözlem kümelerini analiz edip oldukça anlamlı bir etkileşim yumağına ulaşmıştım. Aslında bunu yaparak, ileride çok daha iyi fark edeceğim gibi, bankacılık literatüründe öncü çalışmalardan birine imza atmıştım Mahmut Hocamın desteğiyle. Gerçekten de o yüksek lisans tezi daha sonra “European Journal of Operational Research” dergisinde bir makale olarak yayımlandı ve bugüne kadar 600’e yakın uluslararası atıf aldı.

Hummalı bir çalışma sonrasında 1986 yılının son günlerinde tezimi sunup jüri üyelerinin tebriklerini aldıktan sonra, tezin ciltleme ve formatlama işleri başladı. O günün olanaksızlıkları içinde bu gerçekten çok zor bir süreçti. Öte yandan vize ve oturma izni işlemleri, gerekli öğrenci belgeleri, iki üniversite arasındaki öğrenci değişim anlaşması gibi envai çeşit sorunların da on gün gibi çok kısa bir sürede çözümlenmesi gerekiyordu. Uçak biletinin haricinde neredeyse her şey eksikti. Bu süreçte bana yardım eden Mahmut Hoca da telaş içinde bir an önce jüri üyelerinin imzalarını almak için beni sıkıştırıyordu. Tez aşamasında hocasını bile çalıştıran bir öğrenci olarak üniversite tarihine girmişimdir herhalde. O dönemde aralarında yazılımcıların da olduğu birçok arkadaşım, el birliğiyle tezimi yetiştirmek için seferber oldu. İnanılmaz bir fedakârlıkla arkadaşlarımın gece gündüz verdiği destek sayesinde, uçağımın kalkmasına 48 saat kala rahmetli Prof. Dr. İbrahim Kavrakoğlu ve sevgili Prof. Dr. Özer Ertuna hocalarımdan imza almayı başarıp, teslimatı ucu ucuna yapabildim. O tez, doktora sonrasında benim Yapı ve Kredi Bankası’na girmemde de önemli bir rol oynadı. Bazen kader koltuğa bizden önce gidip oturuyor.

Yine Boğaziçi’ndeki yıllarıma ait, hayatıma yön veren şeylerden biri İbrahim Kavrakoğlu Hocamın verdiği bir öğüttür. Kanada’ya gitmeden önce İbrahim Hoca, her zamanki kartezyen bakış açısıyla bana, “Reha, önemli bir dönemin arifesindesin. Hayatta bilginin değişik düzeyleri vardır: 1) Bilmediğini bilmemek, 2) Bilmediğini bilmek, 3) Bildiğini bilmemek, 4) Bildiğini bilmek, ancak hepsinden önemlisi, 5) Bildiğini paylaşa-bilmek!” demişti. Ben de hocamın bu tavsiyesine uyup, sonraki iş yaşamım boyunca üniversitelerle yakın ilişkimi hiç kesmedim ve yaklaşık 30 yıl boyunca yarı zamanlı öğretim üyesi olarak dersler verdim. Halen de genç kuşaklarla nesiller arası deneyim paylaşımından büyük keyif almaya devam ediyorum.

Boğaziçi Üniversitesi mezuniyetimin hemen sonrasında nefeslenmeye fırsat bulamadan “Yönetim Bilimleri Doktorası” serüvenim başladı. 1987 Ocak ayında Québec-Kanada ve Université Laval yaşamıma girdi. Benim için, çok etkileyici bir şehir ve üniversiteydi diyebilirim. Herkesin, özellikle sonbahar aylarında Québec City’yi görmesini öneririm. Bir Akdeniz insanı olarak, zor da olsa dört yıl boyunca sıfır derecenin altında yaşamayı öğrendim. Muhteşem doğası, çetin iklimi, iyi kalpli insanları ve çeşitliliğe saygılı özgür düşünen toplumuyla kendimi orada hiç ama hiç yabancı gibi hissetmedim. Eğitim sürecimde, Fransız ve Anglosakson kültürleriyle tanışmıştım. Ancak, Kuzey Amerika ve Québec iki kültürü de barındırıyordu. Yarı Avrupalı, yarı Amerikalı. Tezimi İngilizce yazdım, Fransızca sundum.

Doktora, uğraştığınız dalda mutlaka bir bilimsel katkı gerektiriyor. Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan bir eserle erişilen bir derece. Bu dereceyle “Bilim Doktoru” veya uluslararası kısaltmayla “PhD” unvanına hak kazanıyorsunuz. Doktora sürecimde, bilimsel katkı yapmak adına çok şanslıydım diyebilirim. O tarihte, verimlilik ölçümünde yepyeni bir yönteme teorik katkı yapmak ve uygulamak şansını elde ettim. İlgili literatürde öncü bir çalışmaydı. Bu vesileyle, tez jürimdeki Pascal Lang, Fayez Boctor, Arnold Reisman ve Muhittin Oral hocalarıma da şükran borcumu ifade etmek isterim. Tez savunmamdan bir saat önce, Case Western University’den gelen tez jürimin bağımsız üyesi rahmetli Arnold Reisman, “Reha, doğrusal programlama yöntemiyle bilime çok başarılı bir katkı yapmışsın, ancak yaşamın kendisinin doğrusal olamayacağını hiç unutma,” demişti.

Evet, çalışma hayatımın paralelinde yaklaşık 30 yıl boyunca üniversitelerdeki derslerim de devam etti. 2000 yılında Üniversitelerarası Kurul aracılığıyla Üniversite Doçentliği unvanını da kazandım. Yayınlarım Google Scholar’da 2 bine yakın atıf aldı. Kısacası, akademik yaşamdan kopmamak için çok çaba sarf ettim.

Çalıştığım tüm kurumlar da, Tekfen dahil, buna izin vererek akademik hayatın içinde kalmama yardımcı oldu. Yaklaşık 25 senedir, Marmara Üniversitesi’nde doktora dersi veriyorum, “Bankacılıkta Stratejik Planlama ve Yönetimi” konusunda. Ayrıca 2006’dan bu yana Sabancı Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi’nde yüksek lisans düzeyinde “Money & Banking” derslerim var. Sabancı Üniversitesi’nin Kurucu Dekanlarından rahmetli Prof. Dr. Muhittin Oral, Kanada’da doktora tez hocam olduğundan, Sabancı Üniversitesi ile hep iyi ve yakın ilişkilerim oldu. Muhittin Hoca’yı anmışken bahsetmeden geçemeyeceğim...

Muhittin Hoca’nın tez danışmanı rahmetli Prof. Dr. Arnold Reisman, tez danışmanım Muhittin Hoca, ben ve benim tez danışmanlığını yaptığım Dr. Ahmet Burak Emel, ki kendisi şu an Tekfen Sigorta’nın Genel Müdürüdür, ticari bankacılık sektöründe “kredi skorlama” yaklaşımı hakkında ortak bir makale yazdık. Dört kuşağı bir araya getiren ve belki de literatürde tek olan makalemiz, 2003 yılında “Socio-Economic Planning Sciences” dergisinde yayımlandı. Kendi adıma, kuşaklar arasındaki iletişime çok önem veriyorum. Benim derslerde yaptığım şey, büyük ölçüde deneyimlerimi aktarmak; öğrencileri teorinin yanında pratikle de desteklemek. Tabii gençlerle birlikte olmak da beni besliyor, bana güç veriyor. Bir gün, büyük oğlumun üniversitedeki dersinde, hocası benim 1990 yılında yazdığım bir makaleyi ekrana yansıtınca, oğlum fotoğrafını bana yönlendirdi. Çok farklı bir keyifti...

Kesinlikle öyle. Benim bu yola girmemde Zekeriya (Yıldırım) Bey’in önemli rolü var. Kendisi 2012 senesinde, Tekfen’de henüz görev üstlenmemişken, beni Darüşşafaka Cemiyeti’nin yönetimine davet etti. Ben o dönemde Tekfen’de çalışıyordum, aynı zamanda Galatasaray’ın üyesiydim. Bu nedenle yönetici olarak değil de, sade üye olarak cemiyete katılmak istedim. Zekeriya Bey, benim gıyabımda o dönem Tekfen’in Grup Şirketler Başkanı Erhan Öner ile görüşüp, Darüşşafaka Cemiyeti Yönetim Kurulu’na girmem için izin almış, benden habersiz. Böylece kendimi bir anda cemiyetin yönetiminde buluverdim. Şunu söylemem gerekir ki, Darüşşafaka ailesi hayata dair bana çok şey kattı. Orada çocuğuyla, genciyle, öğretmen kadrosuyla, yaşlısıyla, gönüldaşlarıyla hayata dair çok şey öğrendim. Yüksek Danışma Kurulu Üyesi oldum, Yönetim Kurulu Üyesi oldum. Darüşşafaka ile birlikte hayatıma filantrofik bir boyut daha eklenmiş oldu.

Daha sonraları, Galatasaray Eğitim Vakfı (GEV), Galatasaraylılar Yardımlaşma Vakfı (GSYV), Boğaziçi Üniversitesi Vakfı (BÜVAK), Tekfen Vakfı, Yönetim Kurulunda Kadın Derneği (YKKD) ve Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) gibi toplumsal örgütlerin mütevellileri arasında yer aldım. Ayrıca İTÜ, Boğaziçi, Sabancı ve Galatasaray Üniversitelerinde çeşitli danışma kurullarına davet edilip görevler üstlendim.

Özetle, ortaya karışık bir kariyer öyküm var diyebilirim. Yarı akademik, yarı profesyonel, yarı yönetim, yarı denetim, yarı filantrofik, yarı finansçı, yarı reel sektör çalışanı bir kariyer. İlginç bir not da, kariyerimin çok büyük bir kısmının Büyükdere Caddesi’nde geçmiş olması. 1970’li yıllarda Selçuk Alagöz’ün bir şarkısı vardı, “Malabadi Köprüsü, orada başladı bitti şu garibin öyküsü” diye. Benim Malabadi Köprüm de “Büyükdere Caddesi”dir.

Kurumsal İşler, benimle birlikte oluşturulmuş bir yönetim birimiydi. O zaman, kurum içindeki koordinasyonu sağlamak gibi bir görev tanımım da vardı. Halka arzla beraber bir kurumsal yapılanma gerekiyordu. Bu yönde çalışmalarımız oldu. İlk başta bölümde sadece ben vardım, sonra ekip giderek genişledi. Bazı yeni birimler kurduk, halka açık şirketlerde olması gereken. Yıllar sonra Eurobank Tekfen’in Burgan Bank’a satılmasında da tek yetkili olarak görevlendirildim. Bunlar tabii insanı gururlandıran şeyler. 2019 yılında görev tanımım CFO (Chief Financial Officer) olarak değişti. Öncesinde de bu fonksiyon 2016 yılına kadar bana bağlıydı, ancak 2019 yılındaki organizasyon ile resmen CFO unvanını üstlendim. Tekfen’de, bugüne kadar birçok farklı sorumluluklarım oldu. Tüm görevlerimde de hem hissedarlar hem de yönetim kurulu bana, akademik ve bankacılık kariyerimden gelen bilgi birikimimi de kullanabileceğim çok hoşgörülü bir ortam sağladı. Bundan dolayı da hepsine müteşekkirim.

Evet, gerçekten de kara çalı gibi birdenbire hayatımıza giren, hepi topu 0.85 attogramlık Covid-19 virüsü, 2020’nin başlarında atom bombası gibi düştü yerküreye. Artçı dalgaları da farklı adlarla halen gelmeye devam ediyor. Şöyle bir geriye bakarsak, kısa zaman geçmesine karşın pandemi öncesinde hepimizin dünyası çok ama çok farklıydı. “Filyasyon, HES kodu, R değeri, Biontech, Sinovac, yakın temaslı, PCR testi” gibi kavramlardan bihaberdik ama çok daha özgürdük. Profesyonel yaşamımda çok değişik risklerin gerçekleştiğine ve krizlerin oluştuğuna tanık oldum. Birçok vesilelerle likidite riski, kur riski, kredi-alacak tahsilat riski, faiz oranı riski, operasyonel risk, sermaye riski, mülkiyet riski, borç krizi nedeniyle ülke riski, hatta deprem riskinin bile teoriden pratiğe geçtiğini gördüm. Virüs riski ise zaman zaman gündeme gelmiş, ancak hep teğet geçmişti. Bill Gates’ten başka bu riski bu kadar ciddiye alan kimse de yoktu. Ama bu kez ters yoldan ve çok hızlı geldi üstümüze. 16 Mart 2020’de Sağlık Bakanı’nın ekran başına geçmesiyle, hepimizin yaşam tarzı aniden değişiverdi.

Maaşlı beyaz yakalılar olarak, hafta içinde sakal bırakacağımız herhalde hiçbirimizin aklına gelmezdi. Ya da ekranın başına sabahtan baykuş gibi çöküp, yemek masasının kenarında saatlerce bekleyeceğimiz... O webinar senin, bu webinar benim, zoom-in zoom-out yapacağımız... Hatta online ders yapma zorunluluğu ile karşı karşıya kalacağımız... Reel yaşamdan sanal yaşama bu kadar hızlı geçeceğimizi hiç ama hiç hayal edemezdik. Gerçekten aklımıza bile gelmeyecek bir durum başımıza geldi. Birdenbire kendimizi VUCA dünyası diye tabir edilen, belirsizlikle dolu ve karmaşık bir ortamın içinde buluverdik. Bununla birlikte öngörülemeyene adaptasyon, yeni normal, değişim, esneklik, etkinlik gibi kavramlar çok fazla öne çıktı. Dijitalleşme, plaform kökenli paylaşım ekonomisi, açık bankacılık, yapay zekâ, makina öğrenmesi, büyük veri, demografik değişim, siber güvenlik, iklim değişimi, net sıfır emisyon hedefi gibi kavramlar finans fonksiyonun evrimini ve kurumların iş yapış şekillerini birdenbire ve kökten değiştiriverdi. Belki bu paradigma sıçraması zaten kaçınılmazdı, ama pandemi çok etkili bir itici güç olarak bu değişimi hızlandırdı. Örneğin, bankalar bile bir günde evden çalışma düzenine geçiverdiler, oysa daha önce BT yöneticilerinden böyle bir şey istense, "En az altı aya ihtiyacımız var!" derlerdi herhalde. Özetle, pandeminin endemiye evriliş öyküsüne hep birlikte tanıklık ettik. Hepimiz için, çok farklı bir öğreti ve deneyim oldu. Kendi adıma, ben de bu süreçten çok fazla şey öğrendim. Pandeminin iyi yanı ise, sosyoekonomik açıdan yaşamın ortak olduğunu, birbirimizle empati kurarak yaşamamız gerektiğini ve şefkatli yönetimin gereğini bizlere hatırlatmış olması.

Tekfen de, günümüzdeki her şirket gibi değişimi takip etmek zorunda, çünkü kendini değiştirmeyen kurumların bir geleceği yok artık günümüzde. Değişen ihtiyaçlara, yeniliklere yönelmezseniz büyüyemezsiniz. Tekfen’in uğraştığı endüstriler daha çok kahverengi endüstriler. İster taahhüt işleri olsun, ister gübre sektörü olsun, hep toprakla ilgili sektörler. Bu sektörlerde bir yandan yenilikleri takip ederken, bir yandan da farklı fırsatları kollamamız kaçınılmaz. Bu açıdan özellikle inovatif girişimlere yatırım yapan Tekfen Ventures’ın çalışma ve yatırımlarını da önemsiyoruz.

Diğer yandan, Tekfen gibi büyük yapılarda değişimin kolay olmadığı da bir gerçek. Şartlar itibarıyla çok zorlu bir dönemden geçiyoruz. Bir yandan da halka açık bir şirketiz. Hissedarların beklentilerini gözetmek gerekiyor, yeni hedeflere uyumu çok hızlı sağlamak gerekiyor. Covid gerçeğini de yabana atmamak lazım. Bazı endüstriler kendilerini yeni koşullara daha kolay adapte ettiler, ancak birçok endüstri kolu da pandemiden olumsuz etkilendi. Tekfen’in önündeki en önemli konulardan biri, insan potansiyelinin en hızlı şekilde adaptasyonu. Taahhüt, bizim en önemli kaslarımızdan biri. Buradaki dönüşüm elbette önemli. Taahhüt sektörü, döngüleri olan bir sektör. Bazen çok yukarıda seyrediyor, bazen de, şimdi olduğu gibi, mevcut projelerin sonuna gelinen dönemler oluyor. Dünyadaki şartlardan dolayı şu anda yeni proje üretmekte bazı zorluklar olsa da, bu ilk kez karşılaşılan bir durum değil. Tekfen, uzun bir geçmişi olan ve kendini zamanın gerekliliklerine uydurmayı her zaman başarmış bir kurum. Bundan sonra da bu adaptasyonu en iyi şekilde yapacağından hiç kuşkum yok. Ama değişimin kurumun kimyasına ve değerlerine uygun olması da çok önemli. Tabii CFO olarak benim bu dönüşümdeki en önemli rolüm, Grup Şirketlerimizin nakit akışlarını koordineli şekilde yönetebilmek.