Açıkçası sınavı şantiyede geçirdik. Benim dönemimde Tekfen İnşaat’ın başında Murat (Gigin) Bey vardı. Samara projesi 1993 yılında başlamıştı, ama ben 1994 yılında katıldım. Tekfen’in en büyük projelerinden biriydi. Dolayısıyla ondan sonra beraber çalışacağım birçok ağabey ve arkadaşımla orada tanıştık. Rusya bizim için büyük bir deneyimdi. Berlin Duvarı yıkılınca, Doğu Almanya’daki Rus askerlerinin memleketlerine dönebilmesi için Rusya’nın değişik bölgelerinde uydu şehirler yapılıyordu. Samara da bunlardan birisiydi. Hem yaşam üniteleri hem de okul, kreş, hastane, alışveriş merkezi gibi sosyal üniteleri vardı. Yaklaşık 5 bin kişilik bir kasabadan söz ediyoruz. Üstelik bunu Samara gibi iklim şartlarının ağır olduğu bölgede yapıyorsunuz. Tekfen’in o güne kadar soğuk iklim tecrübesi yoktu. İşi zor tarafından öğrendik.

Samara’dan Kuveyt’e gittim. Orada da iki tane proje bitirdik. Ben gittiğimde Wafra’da 8 tane petrol tankı yapılıyordu. Yarısından itibaren projeye dahil oldum. Ardından bir boru hattı yaptık. Kuveyt’te iki yıla yakın kaldım. 1997 yılında Arabistan’a gittim.

Evet, böyle zikzaklar çok oldu kariyerim boyunca. Arabistan’da 5 yıl kadar kaldım. Japonlar deniz suyundan kullanma suyu yapan bir tesis kurmuşlardı. Biz de o projenin su iletim hattını yaptık. Arabistan’da olmamıza rağmen, 120 kilometrelik hattın neredeyse 30 kilometresinde yeraltı suyuyla boğuştuk. Çöl dediğiniz yerin altından müthiş miktarda su çıktı. Döşediğimiz boruların içi beton kaplı olduğu için kanalın içinde kaynatılması gerekiyor. Dolayısıyla kanalın kuru ve çalışılabilir halde olması lazım. Böyle bir şeye hazırlıklı değildik açıkçası. Ama çaresizlik insanı yeni arayışlara sevk ediyor. Çelik boruları PVC borulara çevirdik. Böylece maliyetleri de epey azalttık. Alpaslan Sümer proje müdürüydü. 1-1,5 sene sonra şantiye şefi yaptı beni. İlk şantiye şefliğimdi. 1998 yılı ortası olabilir. Su projesi bittikten sonra Aramco’nun Haradh Petrol Boru Hattı projesi başladı. Orada da şantiye şefi olarak görev aldım. Toplamda 630 kilometrelik bir boru hattıydı, ama hattın bir bölümü bir yerde, bir bölümü 300 kilometre ötede, bir başka bölümü ise 150 kilometre ötedeydi. Parçalanmış üç tane şantiyemiz vardı. Haftanın üç günü, bir şantiyeden öbür şantiyeye gitmekle geçiyordu. Günlük ortalama 450 km yol yapıyordum. Sonradan teknolojinin gelişmesi bize o kadar yardımcı oldu ki! Daha öncesinde ne yapıyormuşuz, bilmiyorum. Cep telefonunu ilk kez 1995 yılında, Kuveyt’teki boru hattında kullanmıştım. Motorola marka, lastik antenli… Şirketin bana tahsis ettiği ilk bilgisayar da 1997 yılında verildi. Nereden nereye!

Evet, örneğin Samara’da telsiz kullandık, ama Kuveyt’te yasak olduğu için kullanamadık. Aramco’ya iş yaparken, Aramco’nun altyapısından faydalandık. Benim arabama Aramco’nun telsizini taktılar. Upuzun bir anteni vardı; kıvırıp arka tampona bağlarsınız. Bir de uydu telefonu almıştık. O zamanlar benim arabam komünikasyon merkezi gibiydi. Epey fiyakalıydı. Ama işlev olarak sorarsanız, uydu telefonu bile iyi çalışmazdı.

Aynen öyle. Ama tatlı bir zorluk. İşin içerisindeyken bazen çok bunalıyorsunuz ama iş bitince geriye hep güzel anılar kalıyor. Zaten öbür türlü devam etmeniz mümkün olmaz. Fas’taki işimiz de kendine özgü zorlukları olan bir projeydi. O zamanlar Arap Baharı vardı. Yönetim, halkla ilişkilerinde bir memnuniyetsizlik çıkmamasına çok dikkat ediyordu. O nedenle istimlak süreci çok uzadı. Boru hattı boyunca ihtilaflı yerleri atlaya atlaya ilerledik. Bu da ekstra bir maliyet demek. Ekibi taşımak için hem günden hem verimlilikten kaybediyorsunuz. Fas’ta yaptığımız boru hattı 36 inçtir. Toplam 220 kilometre uzunluğundadır. Dışı çelik olmasına rağmen, boruların içine HDPE (yüksek yoğunluklu polietilen) maddesinden, hiç boşluk bırakmaksızın ayrı bir plastik boru çekiliyordu. Bunun için özel bir teknoloji kullanıldı. Kuzey Amerikalı ve Şilili iki firma, bir joint venture kurarak bize hizmet verdi. Bu çapta ve uzunlukta dünyada tektir. Çok özel bir işti.

Benim Tekfen’deki 25’inci yılım. Bunun 21 yılı yurtdışı şantiyelerinde geçti. Gittiğim her projede çok şey öğrendim, hâlâ da öğreniyorum. Belirli bir noktaya geldikten sonra, öğrenmenin üzerine analizi de ekliyorsunuz. Bu kadar çok ülke gezmemin bana çok faydası olduğuna inanıyorum. Çünkü oraya ziyaretçi olarak gitmiyorsunuz. Bir süre orada yaşıyorsunuz. Yerel halk ne yapıyor, nasıl düşünüyor, gözlemliyorsunuz. Ben gittiğim yerlerde birçok farklı insanla tanıştım. Örneğin Kuveyt’teki taşeronumuzun proje müdürü Hintli bir Sihti. O sayede Sihleri tanıdım. Başka bir iş yapıyor olsam, belki hayatım boyunca böyle bir imkân elde edemeyecektim. Bu nedenledir ki şantiyecilerin empati yapabilme yetenekleri daha gelişmiş oluyor. Çünkü kültürel farklılıklara daha hazırlıklı oluyorsunuz. Kime nasıl davranacağınızı öğreniyorsunuz. Nereden baksanız 30-40 bin kişiyle, belki de 50 bin kişiyle, öyle ya da böyle bir ilişkiniz oluyor.

En zor olan kısmı da insanla olan kısmı. Makineyi bir şekilde satın alıyorsunuz, kiralıyorsunuz veya leasing yapıyorsunuz. Temin etmenin kırk türlü yolu var. Malzeme tedariki deseniz, dünyanın her tarafından ne istiyorsanız alabiliyorsunuz. Uçakla, gemiyle getirtiyorsunuz. Fakat işin en zor kısmı, insanla olan kısmı. En önemli sermayemiz insan gücümüz. Bu söz boşuna söylenmiyor.

Aslında alt kadrolarda da öyle. Tekfen, çalışanına sadık; çalışanlar da Tekfen’e sadık. Bizde maaşlar bir gün gecikmez. Şantiyelerde sağladığımız konaklama ve yaşam şartları belirli bir standardın üzerindedir. Sosyal imkânları da elimizden geldiğince iyi tutmaya çalışırız. Bunlar birleşince sadakat ortaya çıkıyor. Şirket bunun önemini biliyor ve devamlılığını sağlamaya önem veriyor. Zaten bu tecrübe havuzunu büyütmek için böyle yapmalıyız. Bizim için en stresli konulardan biri proje ve iş devamlılığını sağlamak. Yani, bir iş bitince hemen başka bir işin başlaması. Ama bunu her zaman yapmak neredeyse imkânsız. Çünkü şartlar sadece sizin elinizde değil.

Dolayısıyla, aynı anda ve değişik iklim şartlarında, Türkiye’nin doğusunda, ortasında ve batısında, bambaşka koşulların hüküm sürdüğü ama tek proje olarak adlandırılan bir iş yaptık. Üstelik çevre ve sosyal sorumluluk açısından da örnek bir proje oldu. Ölçüm istasyonunun kampını kurarken, özel bir kuş türünün üreme mevsimi nedeniyle 1-1,5 ay kamp inşaatımızı beklettik. Trakya’da uçurtma şenlikleri düzenledik; Eskişehir yakınlarındaki Küllüoba kazısına destek verdik; Damal’da Atatürk seyir tepesini düzenledik. Her yönüyle çok gurur duyduğumuz bir projeydi. Umarım kazasız belasız bir şekilde kompresör kısmını da yakında tamamlayacağız.

Üstlendiğim sorumluluğun ağırlığını her an hissediyorum. Bunu özellikle iş güvenliğini düşünerek söylüyorum. Kristal bir bardak gibi. Üstüne titriyoruz, düşmesin, kırılmasın diye çabalıyoruz. En ufak bir dikkatsizliğin bile telafisi yok. Bugüne kadar gelmiş olan bu kristal bardağı çok sıkı tutmam gerektiğini biliyorum. İş tarafında ise dünyadaki şartlar hızla değişiyor. Genel müdür olarak ilk yönetim kurulu toplantısına girdiğimde, hayırlı olsun konuşmasından sonra, “Geçmiş yönetime teessüflerimi sunuyorum, bize enkaz devraldık edebiyatı yaptırmadıkları için!” dedim. Böyle başarılı bir dönemden sonra, üstelik şu jeopolitik ortamda, işimizin bir kat daha zor olduğunu biliyorum. Ama zorluklar bizi yıldırmıyor. Zorluğu nasıl kolaylaştırırız, ona bakacağız.

Öncelikle dijitalleşmeye, kurumsallaşmaya çok önem veriyorum. İkincisi, mevcut iştigal alanlarımıza kısmen girmiş olan off-shore kabiliyetimizi sadece tek bir coğrafyada değil, genelde genişletmek istiyorum. Bununla ilgili yatırım yapmamız gerektiğini düşünüyorum. Bir deniz platformunu bütün olarak yapmamız şart değil. Modül olarak da yapabiliriz. Güney Kıbrıs açıklarında çok büyük gaz yatakları keşfedildi. Mısır’ın keşfettiği rezervin dünyanın en büyüğü olduğu söyleniyor. İsrail off-shore çalışmalarına başladı. Unutulmuş ve bitmiş gibi görünen Kuzey Denizi’nde epey yenileme işi var. Gerekirse uygun ortaklarla bu işlere girmemiz gerekiyor. Mevcut iştigal alanlarımızda ise rekabet çok yüksek. Fiyatlar buna bağlı olarak bıçak sırtına dönüştü. Türkiye’nin dış ilişkilerindeki iniş çıkışlar da bize hiç yardımcı olmuyor. Mevcut pazarlarımızdaki zorluklar ortada. Bu şartlarda yeni pazarlara yönelmemiz şart. Rusya’da ofisimizi tekrar açıyoruz. Orada takip ettiğimiz işler olursa, yine soğuk coğrafyalar bizi bekliyor. Onun dışında Hindistan’a bakıyoruz. Potansiyeli olan bir pazar. Bir ay önce gidip görüşmeler yaptık, olumlu sinyaller geliyor. Sahra altında Uganda, Nijerya ve Tanzanya, radarımızdaki ülkeler. Daha az rekabetin olduğu, off-shore gibi daha niş olarak tanımlanabilecek işlere yoğunlaşmak istiyoruz. EPC hedefimize ulaşmakta özellikle Türkiye ve Irak’taki projeler, özellikle de bakım onarım işleri çok önemli. Hem BTC Boru Hattı’nın hem de Tüpraş İzmit’in bakım onarım işlerini yapıyoruz. Özellikle son iki yıldır İzmit’teki başarılı çalışmalarımız dikkat çekti. En son “shut down” sürecini bir hafta erken bitirdik. Bir rafinerinin işe bir hafta erken dönmesi müthiş bir şey. Bakım onarım işleri hem Murat (Gigin) Bey’in hem de Holding’in üzerinde önemle durduğu bir şey. Mühendislik firmamızla da eskisine göre çok daha sıkı ilişkiler içerisindeyiz. Çünkü birbirimize muhtacız.

Alternatif enerji alanına bakıyoruz, ama özellikle şu günlerde maliyet ve regülasyon zorluklarından ötürü çok revaçta bir sektör değil. Ama bir şekilde bunlar aşılacak. Dünya bu tarafa gidiyor ve kendimizi ona adapte etmemiz şart. Ayrıca son zamanlarda bizi sırtlayıp götüren altyapı projeleri var. Özellikle Katar’da yoğunlaşan bu işlerdeki yeterlilik birikimimizi ilerletmek istiyoruz. Yüksek bina işini sevdik. Şu anda Azerbaycan’da ikincisini dikiyoruz. Stadyum projelerini kovalıyoruz. 2029 Afrika Uluslar Kupası’nı Uganda aldı. Oradan stadyum projeleri çıkabilir. Murat Bey’in bize sürekli işaret ettiği Nijerya var. Oradan gelecek her fırsata kulağımız açık. Afrika’nın en kalabalık ülkesi. Dolayısıyla ihtiyaçları bitmeyecek, artarak devam edecek. Çok dalda oynuyoruz. Böyle olmak durumunda.

Bizim çalışmaktan başka çaremiz yok. Avrupa’da çalışma saatlerini kısıyorlar. Hatta çalışma günlerini azaltmayı konuşuyorlar, ama biz daha oralarda değiliz. Hatta az bile çalışıyoruz. Biz ancak çalışarak bir şeyler yapabileceğiz. Ama boşa kürek çekmenin de anlamı yok. Özellikle bizim sektörümüzde, jeopolitik durumlara bağlı olarak çok hızlı karar verebilme yeteneğini edinmemiz lazım. 63 yıllık “genç” bir firma olarak temkinli hareket etmek bir miktar kanımıza işlemiş. Bunu elbette olumsuz anlamda söylemiyorum, ama günümüzde risk almadan, özellikle de bu koşullarda işi yürütmek çok zor. Şu an yaptığımız her işi muhakkak daha hızlı yapmalıyız. Meşhur bir laf var ya, “Aynı şeyi yaparak farklı sonuca ulaşamazsınız” diye. Bizim de mutlaka farklı sonuçlara ulaşmak için bir arayış içinde olmamız lazım. Maliyetlerimizi nasıl rekabetçi hale getirebileceğimizi her an düşünmemiz lazım. Her an yeni fikirler üretmek lazım. Üstelik sadece üst yönetimde değil, her kademede. Bunun için “Fikrin varsa söyle” gibi inovatif platformlar yarattık. Arkadaşlarımızı yeni fikirler geliştirmeye teşvik etmeye çalışıyoruz. Ayrıca ufak hediyelerimiz var. “Yılın fikri” ile ilgili bir yapılanmamız var. Dar ve geniş kapsamlı kurullar oluşturduk. O fikrin bir projeye evrilip evrilemeyeceğine bakıyoruz. Fikirleri dar kapsamdan kurtarıp kolektif hale getirmek ve buralardan ne çıkar diye bakmak istiyoruz. Temel amacımız, bütün yapıya dinamizm katmak. Çünkü fırsatlar sizi beklemiyor. Her an, her türlü şekle girebilme potansiyelimiz var, fakat karar verme mekanizmalarımızda temkinli olma dürtümüzün yüksek olması bazen bu fırsatların kaçmasına sebebiyet verebiliyor. Bizim sabit fikirlere saplanmamamız lazım. Esneklik ve çeviklik bence şart. Ben, birlikte çalıştığım arkadaşlarıma her zaman güvenirim. Bugün aramızdaki uyum daha önce hiç olmadığı kadar iyi. Şüphesiz ki elbirliğiyle daha da iyi bir yere doğru ilerleyeceğiz.

Ben teşekkür ederim.